Karbonmonoksit Zehirlenmesi
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nedir?
Karbonmonoksit gazı , renksiz, kokusuz, tatsız ve non-irritan bir gazdır. Karbonmonoksit zehirlenmesi, kan dolaşımınızda karbonmonoksit oluştuğunda meydana gelir. Havada çok fazla karbonmonoksit mevcut olduğunda, vücut kırmızı kan hücrelerindeki oksijeni karbonmonoksit ile değiştirir. Bu durum, ciddi doku hasarına ve hatta ölüme sebebiyet verebilmektedir.
Karbonmonoksit, benzin, odun, propan, odun kömürü ya da diğer yakıtların yakılmasıyla üretilen renksiz, kokusuz, tatsız bir gazdır. Yanlış havalandırılan cihazlar ve motorlar, karbonmonoksitin tehlikeli seviyelerde birikimine sebep olabilir.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Nedenleri Nelerdir?
Karbonmonoksit zehirlenmesine , yanma dumanlarının çok fazla solunması neden olur. Soluduğunuz havada çok fazla karbonmonoksit olduğunda, vücuttaki kırmızı kan hücreleri karbonmonoksit ile yer değiştirir. Bu oksijenin dokularınıza ve organlarınıza ulaşmasını engeller.
Yakıt yakan cihazlar ve motorlar, karbonmonoksit üretir. Bu üretilen karbonmonoksit miktarı, genellikle endişe kaynağı değildir. Ancak kapalı ya da kısmen kapalı bir havada kullanıldığı takdirde karbonmonoksit seviyesi tehlikeli noktalara ilerleyebilir. Yangın sırasında dumanın solunması da karbonmonoksit zehirlenmesine sebebiyet verebilir.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Risk Faktörleri Nelerdir?
Doğmamış bebekler: Fetal kan hücreleri, yetişkin kan hücrelerine kıyasla karbonmonoksiti daha kolay alır. Bu da doğmamış bebekleri, karbonmonoksit zehirlenmesine karşı daha duyarlı hale getirebilir.
Çocuklar: Küçük çocuklar yetişkinlere kıyasla daha sık nefes aldığından bu onları karbonmonoksit zehirlenmesine karşı daha duyarlı hale getirebilir.
Yaşlılar: Karbonmonoksit zehirlenmesi yaşayan insanların beyin hasarı geliştirme olasılığı daha yüksek olabilir.
Kronik kalp hastalığı olan kişiler: Anemi geçmişi ya da nefes alma sorunları olan kişilerin de karbonmonoksite maruz kalma sebebiyle hastalanma olasılığı daha yüksek seyreder.
Karbonmonoksit zehirlenmesinin bilinç kaybına yol açtığı kişiler: Bilinç kaybı, maruz kalmanın daha şiddetli bir hal aldığını belirtir.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Önlemleri Nelerdir?
Basit önlemler, karbonmonoksit zehirlenmesini önlemeye yardımcı olabilmektedir.
Ev ve iş yerlerinde doğal gaz ile kullanılan cihazların her yıl bakımlarını yaptırarak iyi durumda oldukları kontrol edilmeli.
Arabanızı çalıştırmadan önce garaj kapısını açın. Arabanızı asla garajınızda çalışır durumda bırakmayın.
Doğalgaz cihazlarına yeterli oksijen sağlanmalıdır. Pencerelerden içeriye oksijen girecek açıklıkların olması önemlidir. Bunlar hiçbir zaman kapatılmamalıdır. Cihazın içerisine hava girişi sağlayan kısmın bloke edilmemesi gereklidir. Soba yakılan odalar sık sık havalandırılmalıdır.
Bacalar dışarıya kaçak olmayacak şekilde bağlanmalıdır. Dışarıya kadar metal bir boruyla kaçak olmayacak şekilde bağlanmalıdır. Bacaların ve boruların temiz ve açık olması garanti altına alınmalıdır.
Şofbenler standartlara uygun olmalı, oksijen yetersizliği olduğunda kendiliğinden sönen tipte olanlar seçilmelidir. En iyisi havadar mekanlara yerleştirilmesidir.
Yakıtla çalışan alan ısıtıcılarını, yalnızca biri uyanıkken ve cam, pencere açıkken kullanmaya özen gösterilmelidir.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
Karbonmonoksit zehirlenme belirtileri arasında şunlar bulunur:
Donuk baş ağrısı
Zayıflık
Unutkanlık
Göğüs ağrısı ve çarpıntı
Uyuşukluk ve uyuklama
Zihin karışıklığı
Dikkat bozukluğu
Depresyon hali
Hareketsizlik
Ajitasyon
Huzursuzluk, yorgunluk hissi ve nezle hali
Baş dönmesi
Mide bulantısı ya da kusma
Nefes darlığı şikayeti
Bilinç bulanıklığı, konfüzyon
Bulanık görme, görme kaybı
Dışkı ve idrar tutamama
Bayılma ve nöbet geçirme
Koma
Solunum durması
Bilinç kaybı olabilir
Karbonmonoksit zehirlenmesi , özellikle uyuyanlar ve sarhoş kişiler için tehlikeli bir hal alabilir. Trafik polisleri, itfaiye çalışanları, kapalı garajlarda çalışan kişiler, çelik endüstrisinde çalışanlar, boya temizleme işlerinde faaliyet gösterenler, kalorifer kazanı dairesinde çalışanlar, otomobil tamircileri risk altında olan kişilerdir.
Karbonmonoksit zehirlenmeleri hamileler, 2 yaştan küçük çocuklar, yaşlılar, kansızlık, solunum sistemi ve kalp hastalığı olan kişiler için daha büyük risk içermektedir.
Kişiler, geri döndürülemez beyin hasarları edinebilir ve kimse bir sorun olduğunu fark etmeden ölebilir. Karbonmonoksit zehirlenmesinin uyarı işaretleri belirsiz olabilir. Ancak durum, yaşamı tehdit eden tıbbi bir acil durumdur.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Tanısı Nasıl Konulur?
Karbonmonoksit zehirlenmesinden şüphelenilen kişiyi acil olarak hastaneye götürmek gereklidir. Hemen tedaviye başlanması gerekir. Teşhisi doğrulamak adına bir kan örneğinin test edilmesi de istenebilir.
Hastane personeli sizden bazı kritik bilgiler duymak isteyebilir. Olası karbonmonoksit gazına maruz kalma kaynakları, belirtilerin ne zaman başladığı, hafıza sorunları gibi zihinsel bir sıkıntı, bilinç kaybı gibi bir durum yaşanıp yaşanmadığı, hamilelik, sigara alışkanlıkları gibi konulara dair bilgiler talep edebilirler.
Karbonmonoksit Zehirlenmesi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Zehirlenme semptomlarını azaltmak adına ilk adım, hemen temiz havaya çıkmaktır. Baş ağrısı, baş dönmesi, mide bulantısı, nefes darlığı, halsizlik, kafa karışıklığı gibi belirtiler sizde ya da çevrenizdeki bir kişide mevcutsa derhal temiz havaya çıkmak önemlidir.
Hastaneye gittiğinizde tedavi şunları içerebilir:
Saf oksijen solumak: Acil serviste burnunuza ve ağzınıza yerleştirilen maske ile saf oksijen solumanız desteklenebilir. Bu destek, oksijenin organlara ve dokulara ulaşmasını sağlar. Kendi başınıza oksijen alamadığınız durumlarda bir makine yardımıyla size oksijen desteği sağlanabilir.
Basınçlı oksijen odasında vakit geçirmek: Çoğu durumda hiperbarik oksijen tedavisi önerilir. Bu terapi, hava basıncının normalden iki ya da üç kat daha yüksek olduğu bir odada saf oksijen solumayı kapsar. Bu işlem de karbonmonoksitin kandaki oksijenle yer değiştirme olayını hızlandırır.
Şiddetli karbonmonoksit zehirlenme vakalarında hiperbarik oksijen tedavisi kullanılabilir. Karbonmonoksit zehirlenmesinden kaynaklanan yaralanmalara karşı özellikle savunmasız olan kalp ve beyin dokusunu korumaya yardımcı olur. Hamile kadınlar için hiperbarik oksijen tedavisi önerilebilmektedir çünkü doğmamış bebekler karbonmonoksit zehirlenmesine karşı daha hassastırlar.
Karbonmonoksit Afişleri
Karbonmonoksit Zehirlenmesi
https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/dokumanlar-cevresagligi.html (Sunumlar başlığı altındaki Karbonmonoksit Zehirlenmesi altında )
Karbonmonoksit Zehirlenmeleri Baca Kurumu ile ilgili Film (AltYazı)
Karbonmonoksit Zehirlenmeleri Baca Kurumu ile ilgili Film 1. Parça
https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/cevre-sagligi-db/Dokumanlar/Videolar/soba_filmi_1.mp4
Karbonmonoksit Zehirlenmeleri Baca Kurumu ile ilgili Filim 2. Parça
https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/cevre-sagligi-db/Dokumanlar/Videolar/soba_filmi_2.mp4
Karbonmonoksit Zehirlenmesi
Karbonmonoksit renksiz, tatsız, kokusuz, yanıcı zehirli bir gazdır. Vücuda solunum yolu ile girer ve doğrudan kana geçerek oksijen alımını engeller, zehirlenme ve ölüme neden olur. Karbonmonoksit zehirlenmeleri sıklıkla; kapalı ortamlarda açık ocaklar, bacası çekmeyen soba, şofben, bacasız gaz sobalarında yakıtın iyi yanmaması nedeniyle meydana gelir. Karbon monoksitle meydana gelen zehirlenmelerde kısa süre içerisinde tıbbi müdahale yapılmaz ise ölümle sonuçlanabilmektedir.
Ülkemiz genelinde önemli bir halk sağlığı sorunu olan ve her yıl özellikle kış aylarında sobaların, kombilerin ve şofbenlerin yanmasıyla birlikte Ülkemizin hemen her bölgesinden çok sayıda karbonmonoksit zehirlenmesi haberleri medyaya yansımakta ve tüm sezon boyunca hemen her gün bu haberleri okumaktayız. Nice ocaklar sönmekte ve aile boyu facialar yaşanmaktadır. Yüzlerce vatandaşımız hayatını kaybetmekte, bir o kadarı da sakat kalmaktadır.
Özellikle soba dumanına bağlı karbonmonoksit zehirlenmeleri topluca ölümlere yol açmaktadır. Bir aileden çok sayıda kişi aynı anda kaybedilmektedir Alınacak tedbirlerle karbonmonoksit zehirlenmesine bağlı ölümler önlenebilir ölümlerdir.
2014 yılından itibaren karbonmonoksit zehirlenme ve ölüm vakalarının azaltılması/önlenmesi, güvenilir veri elde edilmesi, İlgili kurum ve kuruluşların görev ve sorumlulukların belirlenmesi, yapılacak çeşitli faaliyetlerle halkın farkındalığının artırılması amacıyla Akciğer Sağlığı ve Yoğun Bakım Derneği (ASYOD), Karadeniz Teknik Üniversitesi ile birlikte 81 Halk Sağlığı Müdürlüklerimiz ile 35 kurum ve kuruluşun görüşleri alınarak hazırlanan ve 2015-2019 yıllarını kapsayacak Türkiye Karbonmonoksit Zehirlenmesinin Önlenmesi Programı ve Eylem Planı 27.01.2015 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girmiştir.
24.03.2015 tarihinde ise ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla açılış toplantısı yapılmış ve eylem planı uygulanmaya başlanmıştır.
Türkiye Karbonmonoksit Zehirlenmesinin Önlenmesi Programı ve Eylem Planı rehber kitabı hazırlanmıştır.
Karbonmonoksit Zehirlenmeleri ile ilgili ICD-10 kodları belirlemiştir. Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü ile oluşturulan sistemden ICD-10 kodları ile sağlıklı veri alınması sağlanmıştır.
Karbonmonoksit zehirlenmeleri hakkında mevcut durum tespiti ve farkındalık anketi 81ilde uygulanmıştır
112 acil ve ilk yardım ekiplerine ve Hastane Acil Servis personeline karbonmonoksit zehirhenmelerinde uygulanacak ilk yardım konusunda eğitim materyalleri hazırlanarak eğiticilerin eğitimi yapılmıştır.
Türkiye Karbonmonoksit Zehirlenmelerinin Önlenmesi Programı ve Eylem Planı kapsamında çalışmalarımız 2017-2019 yıllarında da devam edecektir.
“Sessiz Katil: Karbon Monoksit (CO)”
Karbonmonoksit Zehirlenmesi ve Alınması Gereken Önlemler
Ülkemizde bilgisizlik, yanlış kullanım ve ihmal yüzünden soba, şofben, baca zehirlenmeleri hemen her yıl kış aylarında özellikle alçak basınçlı havalarda tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır. Güneybatıdan esen bir rüzgâr olan “lodos” nedeniyle her yıl onlarca kişi özellikle sobadan olmak üzere sızan karbon monoksit gazı ile zehirlenmektedir.
Karbon monoksit renksiz, tatsız, kokusuz, yanıcı zehirli bir gazdır. Vücuda solunum yolu ile girer ve doğrudan kana geçerek oksijen alımını engeller zehirlenme ve ölüme neden olur. Havagazı, kömür vb. ısıtma amacıyla kullanılan her tür soba ve ocakta yanma sırasında oluşur. Karbon monoksit zehirlenmeleri sıklıkla; kapalı ortamlarda açık ocaklar, bacası çekmeyen soba, şofben, bacasız gaz sobalarında yakıtın iyi yanmaması nedeni ile meydana gelir. Karbon monoksitle meydana gelen zehirlenmelerde kısa süre içerisinde tıbbi müdahale yapılmazsa, zehirlenmeler ölümle sonuçlanabilir.
Soba ve Bacalarla İlgili Uyulması Gereken Kurallar
•Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine sahip olup olmadığına, garantilerine ve garanti sürelerine dikkat edilmeli,
•Kullanılan yakıtın standartlara uygunluğu kontrol edilmeli, izin belgesi olmayan satıcılardan kömür alınmamalı,
•Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralacağı, soba içinde düzensiz ısı dağılımı nedeniyle de baca çekişi zayıflayacağı için soba yakılırken aşırı doldurulmamasına dikkat edilmeli,
•Sönmekte olan sobaya asla tutuşması güç yakıtlar konulmamalı, yakıt yavaş yavaş ilave edilmeli, yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt konulmamalı,
•İyi ısınmayan ve alttan yakılan kömür sobalarında karbon monoksit zehirlenmesi riski artacağından soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalı,
•Özellikle alçak basınçlı lodoslu havalarda ölüm olaylarında artış görüldüğü için eğer bacalar standartlara uygun değilse alçak basınçlı havalarda soba yakılmamalı, yakılması zorunlu ise gece yatarken mutlaka tam olarak söndürülmeli,
•Soba borularının birbiriyle birleştirilmesinde hava ve baca gazı sızdırmazlığı sağlanmalı,
•Sobanın bulunduğu yer sürekli havalandırılmalı,
•Bacalar standartlara uygun ve yalıtımlı olmalı, düzenli olarak temizletilmeli,
•Dumanın geri tepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının çatının en üst noktasından 1m. daha yüksekte olması sağlanmalı ve baca şapkası mutlaka takılmalı,
•Binaların Yangından Korunması yönündeki mevzuat hükümlerine uyulmasına özen gösterilmelidir.
______________
“Acil sağlık sorunlarında derhal 112 no'lu telefondan Acil Yardım Servisi aranmalıdır”
______________
Şofben Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar
•Alınan cihazın kalite belgesi ve garantilerine dikkat edilmeli,
•Şofben mutlaka bacaya bağlanmalı, baca bağlantısı olmayan (bina aydınlığına v.b. bağlı) şofben asla çalıştırılmamalı,
•Şofbenin monte edileceği mekân yeterli büyüklükte olmalı, şofben mümkünse banyo yerine balkona veya başka bir havadar mekâna takılmalı, şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafından yapılmalı,
•Şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterli havalandırma yapılmayan yerlerde yetersiz hava ve yetersiz yanma sonucunda oksijen oranının düşmesi ve karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiği için şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalı,
•Bacalar yatak odalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemeli,
•Konutlarda gaz kaçaklarına karşı uygun yerde detektör bulundurulmalı,
•Şofbende gaz kaçağı hissedildiğinde: Öncelikle gaz vanası ve tüp dedantörü kapatılmalı, elektrik düğmeleri açılmamalı açıksa hemen kapatılmalı, kibrit - çakmak gibi alev ve kıvılcım çıkartabilecek hiçbir işlem yapılmamalı, pencereler karşılıklı açılarak ortam havalandırılmalı, hızla gaz şirketi yetkilisi veya şofben servisi aranmalıdır.
Lodos Süresince Dikkat Edilecek Hususlar
•Lodos esintisinin etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe soba yakılmamalıdır.
•Yanmakta olan soba yatmadan evvel mutlak surette söndürülmelidir.
•Bina yanlarında veya çatı saçak altlarında yürümemeye veya durmamaya özen gösterilmelidir.
•Kopan, sarkan ve yere düşen elektrik hatlarına ve kablolarına yaklaşmayınız ve bu gibi durumları 186 no'lu telefondan Elektrik Arıza Servisi'ne bildirilmelidir.
•Çökme veya yangın tehlikesinin bulunduğu durumlarda derhal 110 no'lu telefondan İtfaiye Servisi'ni aranmalıdır.
•Ortaya çıkabilecek acil sağlık sorunlarında derhal 112 no'lu telefondan Acil Yardım Servisi aranmalıdır.
•Doğalgaz Şebekesi ile ilgili ortaya çıkabilecek sorunlarda 187 no'lu telefondan Doğalgaz Arıza Servisi aranmalıdır.
Kaynak: https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ced/co-zehirlenmesi-alinmasi-gereken-onlemler.html
Doğru Soba Kullanımı İle İlgili Bilgiler
Soba Kurulurken;
•Öncelikli olarak baca temizlenmiş olmalıdır. Bacanın açık olduğu-çekişi, küçük bir ayna ile ve kâğıt parçası yakılarak kontrol edilebilir.
•Soba oda içerisinde bacaya yakın bir yere devrilmeyecek şekilde yerleşti¬rilmelidir.
•Soba boruları duvara en az 50 cm en fazla 1,5 metre uzaklıkta olmalı ve fazla dirsek ve borudan kaçınılarak ( en fazla iki dirsek) bacaya bağlanmalıdır.
•Soba boruları ile dirsek ek yerleri ve baca girişi yanmaz alüminyum bantla bantlanarak sızdırmazlık arttırılabilir.
•Soba borularının uç kısımları baca deliğine fazla sokulup baca tıkanmasına neden olunmamalıdır.
•- Soba ile duvar arasına konulacak ısıyı yansıtan bir levha; odanın daha iyi ısınmasını sağlayacaktır.
Sobalarımızı Bağladığımız Bacalar;
Aşırı sıcaklar çeşitli sağlık problemlerini de beraberinde getirmektedir. Sıcaklık ve nem artışına bağlı olarak vücut ısısı artmakta ve metabolizma bu yeni duruma uyum sağlamaya çalışmaktadır. Normalde terleme ile vücut ısısı dengede tutulmaya çalışılır. Ancak aşırı sıcaklarda sadece terleyerek vücut ısısı dengede tutulamaz. Yaşlılar, bebekler ve kronik hastalığı olanlarda terleme mekanizması ile vücut ısısının dengede tutulması her zaman mümkün olmayabilir. Yine ortamdaki nem oranı yüksekse terleme suretiyle vücut ısısı yeterli düzeyde düşmeyebilir. Ayrıca şişmanlık, herhangi bir hastalığa bağlı yüksek ateş, aşırı sıvı kaybı (dehidratasyon), kalp hastalığı, ruh ve sinir hastalığı, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı ile tedavi amaçlıbazı ilaçların (tansiyon düşürücüler, idrar söktürücüler vb.) kullanımı da sıcak havalarda terlemeyi etkileyen diğer faktörlerdendir. Bu gibi durumlarda yükselen vücut ısısı beyin ve diğer hayati organlarda hasara yol açabilir.
•Mümkünse bağımsız olmalı, başka dairelerle ortak kullanılmamalı; yani aynı bacaya başka soba, şofben gibi cihazlar bağlanmamalı,
•Bina çatısının en yüksek noktasından en az 50-80 cm yukarıda ve 3 metre uzağında olmalı, en yakın binaya en az 6 metre uzaklıkta olmalı,
•Üzeri iyi sıvanmış olmalı, yarık ya da çatlak bulunmamalı; iç yüzeyi ise mümkün olduğunca pürüzsüz olmalı,
•Üzerinde kar sularının, yağmur sularının ve kuşların girişini engellemek için başlıkolmalı,
•Yılda en az bir kez temizletilmelidir.
______________
“Tam sönmemiş soba kovaları, karbon monoksit zehirlenmelerine neden olmaması için evin içinde tutulmamalıdır”
Soba Yakarken;
Sobalarda kömürü yakarken en üst verimi sağlayabilmek için üstten yak¬ma tekniği kullanılmalıdır. Kömür bu şekilde yakıldığında içerisinde bulunan uçucu ve yanıcı gazlar da soba içerisinde yanmakta ve böylelikle daha fazla ısı alınmakta, bacadanatılan gaz ve duman azalmakta ve soba boruları ve bacalar daha geç kurumlanmaktadır. Düzgün uygulanan üstten yakma tekniği karbon monoksit gazından zehirlenme riskini en aza indirmektedir.
•Kömürü kullanmadan 4-5 gün önce torba ağzını açıp, havalanıp kurumasını sağlayın. Soba da daha verimli yanacaktır.
•Sobanın içerisine 2/3 oranında kömür doldurun.
•Kömürün üzerine tahta parçaları koyarak tutuşturun, güç yakıtları kullanmamaya özen gösterin.
•Kömür tutuşturulurken sobanın alt ve üst hava kapakları açık olmalıdır.
•Tutuşmadan sonra üst hava kapağı kapatılıp alt kapaktan hava girişi ayarlanmalıdır.
•Soba yanarken alt hava kapağı ve baca çıkısında bulunan duman kelebeği mutlaka açık olmalıdır.
•Üstten yakılan sobaya sonradan kömür ilavesi kesinlikle yapılmamalıdır; yanma kötüleşeceğinden zehirli karbon monoksit gazı çıkışı artacaktır.
•Soba söndükten sonra kömür doldurulmalı, ya da kovalı sobalarda yeni kova koyulup üstten yakılmalıdır.
•Mümkünse yatarken soba söndürülmeli ya da alt hava girişi ve duman kelebeği açık bırakılmalıdır.
•Tam sönmemiş soba kovaları, karbon monoksit zehirlenmelerine neden olmaması için evin içinde tutulmamalıdır.
Kaynak:https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ced/dogru-soba-kullanimi.html
https://www.youtube.com/watch?v=y6CLUoo3qLU&ab_channel=T.C.Sa%C4%9Fl%C4%B1kBakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1
https://www.youtube.com/watch?v=TOEAcg-MTHw&ab_channel=MedicalPointHastanelerGrubu
